Bùi Quang Vơm
4-4-2017
Ba ứng viên tổng thống Pháp: Macron, Francois Fillon và Marine Le Pen. Ảnh: internet
Theo các cuộc thăm dò, ông Macron được dự báo sẽ lọt vào vòng hai bầu cử tổng thống Pháp cùng với ứng cử viên cực hữu Marine Le Pen tiến hành vào ngày 07/05/2017, mặc dù danh sách cho vòng một ngày 23/04 vẫn chưa kết thúc.
Là ứng cử viên được xếp vào cánh trung, cựu bộ trưởng Kinh Tế Macron hiện đang được sự ủng hộ của nhiều nhân vật cả bên cánh tả lẫn cánh hữu.
Cuộc bầu cử Tổng thống Pháp năm 2017 là cuộc bầu cử đáng chú ý nhất trong lịch sử gần đây của nền Cộng hòa thứ 5. Đây là lần đầu tiên kể từ năm 1965, không ứng cử viên nào của các đảng lớn lọt vào vòng bầu cử cuối cùng. Cả đảng Xã Hội lẫn đảng Những người Cộng hoà đều không còn cử tri. Nó phản ánh sự bắt đầu ̣ của cuộc khủng hoảng chính trị. Đó là sự cùng kiệt của tư duy chính trị cổ điển Pháp.
Sự cạn kiệt của tư duy kinh tế
Người ta đã không còn lòng tin vào các đảng chính trị lớn với những chính sách kinh tế từng thi thố nhiều năm nay nhưng cả tả lẫn hữu chỉ thay nhau cầm quyền, thay nhau hò hét thay đổi khi vận động tranh cử, nhưng rốt cuộc thì cả hai cánh đều chỉ làm những việc giống nhau và đều chỉ đi đến một kết quả giống nhau là nền kinh tế bế tắc không lối thoát và từ đó, an toàn xã hội ngày càng bê bết.
Macron đang có vẻ và hình như cố tạo ra một cái vẻ bề ngoài như có cả hai con bài. Nguyên là Cựu bộ trưởng kinh tế và không thuộc phe phái nào trong hai phái lớn không còn uy tín. Người ta không còn tin vào cả hai đảng và người ta cho rằng cả hai đảng, không có ai hiểu biết gì về kinh tế. cả Jean Marc Ayrault lẫn Manuel Valls dẫu cố vùng vẫy, thì vẫn nằm trong khung và vẫn là chính phủ của một Tổng thống bất tài Francois Holland. Có lẽ người ta tin rằng, đảng xã hội, thiên về bảo vệ người lao động và an sinh xã hội, tiêu diệt đầu tư, còn Những người cộng hoà, khi bảo vệ giới doanh nghiệp và tự do kinh doanh, có thiên hướng gây tổn hại cho an sinh và sức mua cuả thị trường tiêu thụ. Vưà là chuyên gia kinh tế vưà trung dung, đó chính là nguồn gốc tạo ra sức hút của Macron. Tết nhiên, nếu chỉ nhìn từ xa. đến thật gần, thì Macron cũng vậy, cũng chỉ là chuyện múa gậy trong bị.
Việc phải lựa chon một ứng viên 39 tuổi vào vị trí tổng thống một quốc gia lớn, chỉ bộc lộ nmột sự thật không thể chối cãi, rằng nước Pháp không còn chính trị gia. Nước Pháp đã cạn kiện nhân tài. Nước Pháp khủng hoảng triển vọng. nước Pháp đang đi đến điểm cuối cùng của tương lai.
Tăng trưởng kinh tế́ trên 5% suốt “30 năm huy hoàng” kết thúc vào 1976, rồi từ đó trượt dài và chìm đắm trong các cuộc suy thoái triền miên, không bao giờ gượng được dậy. Moị cố gắng, moị phương cách, moị thủ đọan, bằng moị kỹ thuật của những kinh tế gia xuất sắc nhất của nước Pháp, từ cả hai phía Tả-Hưũ luân phiên nhau thi thố, đều đã thất bại.
Nhưng người Pháp không biết tự đặt ra câu hỏi tại sao, người Pháp đã trở nên mê muội? Người Pháp chỉ tìm cách lẩn trốn thực tế. Người Pháp không muốn ra ngoài để nhìn lại mình từ đầu đến chân. Người Pháp đang cố tình sửa sang sắp xếp đồ đạc, sơn sưả các đồ vặt trong nhà, trong klhi cái cần cho nước Pháp là tạo ra một căn nhà bền vững trước bão táp đến từ bên ngoài. Phía trong có thể gọn gàng, nhưng trong bão tố, căn nhà đó sẽ rung lắc, đồ đạc sẽ đổ vỡ và tất cả sẽ đảo lộn.
Từ năm 1976 tới nay, 41 năm vật lộn với suy thoái, không thể giải thích rằng người Pháp đã không nghĩ tới hết nước, không truy tới tận cùng khoa học kinh tế. Như vậy, có thể câu trả lời không nằm thuần tuý trong bộ môn kinh tế. Liệu nó có nằm trong văn hoá của người Pháp không? Người Pháp là một dân tộc văn hoa, là một dân tộc nhân đạo và có năng khiếu về văn học, một dân tộc có thiên bẩm lãng mạn hơn thực dụng. Người Pháp có khiếu tưởng tượng, mơ mộng nhiều hơn thực tại.
Trong tổng số 62 giải Nobel, số đông nhất là Nobel Văn học, chiếm 15 người, về Kinh tế ít nhất, chỉ có 3 người.
Chính vì thế mà cuộc cách mạng nhân quyền đầu tiên của loài người đả xảy ra trên đất Pháp năm 1789 và bản Tuyên ngôn Nhân quyền là tài sản độc nhất vô nhị của nhân loại, niềm kiêu hãnh của người Pháp.
Nhưng cũng chính bản Tuyên ngôn này đã trở thành một thứ Thánh Giá mà người Pháp phải mang vác suốt đời. Hơn hai trăm năm. Nó đã góp phần làm tính cách Pháp biến dạng. Khi tất cả khái niệm con người không có quốc gia, thì tính cách riêng Pháp cũng mất dần biên giới. Tính hơn hẳn không còn là một thứ động lực. Và cây Thánh Giá nhân quyền đã mặc nhiên âm thầm dẫn người dân Pháp tới một triết lý cào bằng để tạo ra công bằng.
Không phải ngẫu nhiên mà khái niệm Không tưởng về “Thu nhập phổ cập”của Thomas More, sau gần 500 năm, lại quay lại thành chương trình tranh cử Tổng thống của cả hai cánh Tả và Hữu của nền chính trị Pháp, chương trình của Benoit Hamon, cựu bộ trưởng giáo dục, đảng xã hội và cuả bà Nathalie Kosciusko-Morizet, chủ tịch nhóm Những người Cộng hoà trong Hội đồng Paris. Trí tưởng tượng và bẩm tính lãng mạn đã góp phần đưa các chính trị gia Pháp mất khả năng tiếp nhận và đánh giá thực tế.
Nguồn gốc của phúc lợi là của cải. Trong môi trường cạnh tranh khốc liệt của Thị trường toàn cầu hoá, trước những đối thủ thực dụng tàn nhẫn như Trung Quốc, những chính trị gia có tư duy thực tế như Đức, My,̃ Anh, những chính trị gia lửng lơ kiểu Pháp không thể có đất đứng.
Thomas More đã tưởng tưởng một xã hội hoàn hảo, nơi con ngfười không còn hoàn toàn ăn tâm với khả năng sinh tồn của mình. Những nhu cầu của con người khi đó chỉ là lòng tốt, sự cao thượng và sự hảo tâm độ lượng, vị tha. Ở xã hội ấy, moị nhu cầu, dù quái đản nhất cũng có thể được thoả mãn một cách miễn phí, sẽ chỉ cvó tác dụng làm nguồn cảm hứng cho những sáng tạo kế tiếp, tạo ra nền sản xuất hiện đại khác thường và đẩy năng suất tạo ra của cải tăng gấp bội, thỏa mãn các nhu cầu không giới hạn khác. Xã hội đó không biết tới hàng hoá, tức các vật dụng cần tiền để trao đổi, vì vậy xã hội đó không có tiền. Xã hội đó không có giầu nghèo, vỉ người nghèo nhất, nếu cần, cũng có thể có được mọi thứ mà một người giàu có, có thể tưởng tượng được ra và có khả năng sở hữu riêng. Hãy nghĩ xem, nếu xã hội nhân loại hơn 7 tỷ người, đều là những Bill Gates, thì sẽ ai giầu hơn ai, và sự giàu có còn ý nghĩa khác biệt nữa không!
Nhưng Thomas More cũng biết rằng, xã hội ấy nếu có, chỉ có thể tồn tại trên một hòn đảo biệt lập khép kín, nơi mà lợi ích tổng thể, lợi ích bao trùm là đồng nhất và khả dĩ quản trị được. Nếu xã hội đó mở toang cửa, và xung quanh nhà nước đó là hàng ngàn những nhà nước khác, những dân tộc và công dân khác có mức sống khác, nhu cần khác và những lợi ích khác không đồng nhất và không thể khống chế, điều tiết và quản trị, thì lập tức xã hội đó sẽ tan vỡ.
Đó là Toàn cầu hoá và Thu nhập Phổ cập. Manuel Valls sở dĩ mặc dù là đồng chí cùng đảng, thậm chí còn là bạn với Benoit Hamon, nhưng tuyên bố sẽ chiến đấu để Hamon không thể lọt được vào vòng hai, và sẽ làm tất cả để Hamon “kết thúc vòng một dưới 10% “. . . và những người bạn khác trong đảng xã hội thì nói, ông ta “buôn giấc mơ”, ông ta muốn “đưa tất cả vào một cơn ác mộng”.
Quả thật, ý tưởng “Thu nhập Phổ cập” chỉ có thể đưa vào thực tế khi thu nhập đầu người bình quân phải đạt trên 100. 000 euros/năm, và điều quan trọng là thu nhập này phải là thu nhập toàn cầu, và thế giới không còn biên giới. Thế giới là một Quốc gia duy nhất. Sớm hơn chỉ là một sự phá hoại, mọi nền tảng của xã hội sẽ bị phá vỡ tận gốc.
Cần một tư duy cách mạng
Macron cũng sẽ không thoát ra ngoài quỹ đạo của nền kinh tế và kết cấu xã hội Pháp hiện có. Macron không thể làm gì khác. Và nước Pháp tiếp tục như vậy.
Nước Pháp cần một cách làm khác, một lối tư duy khác. Nói tóm lại là nước Pháp cần một cuộc Cách mạng tư tưởng.
Macron là một nhân vật có thể làm được thay đổi. Macron trẻ tuổi. Macron thuộc gien người không chịu bó buộc, không khuôn phép, không giới hạn, có máu nổi loạn. Mười sáu tuổi có thể chiếm đoạt tâm hồn chính cô giáo dạy tiếng Pháp của mình, một người phụ hữ hơn Macron 24 tuổi, mẹ của ba đứa trẻ. Một người có thể gạt bỏ mọi định kiến, mọi nếp nghĩ khuôn sáo của văn hoá truyền thống trong gia đình trong bạn bè và của cả xã hội để khẳng đị̣nh mình. Macron là một chuyên gia ngân hàng tài ba, một bộ trưởng ủng hộ tự do kinh tế. Macron đủ trẻ để chưa kịp tha hoá.
Nước Pháp cần một cách nghĩ khác, mạnh bạo, cách mạng, nhưng phải là một suy nghĩ có kiến thức kinh tế. Nước Pháp cần trong sạch và minh bạch. Đó là tất cả niềm hy vọng đổi mới của nước Pháp.
Cho nên, Macron hiển nhiên, dứt khoát và bắt buộc phải trúng cử Thổng Thống nước Cộng Hoà Pháp.
Nước Pháp cần bỏ đi tư tưởng xã hội chủ nghĩa. Không thể giữ bộ mặt nhân đạo công bằng cho người ngh̀èo bằng cách kìm hãm tự do sản xuất, cào bằng đói khổ. Muốn phúc lợi đồng lọat, cần phải có sản xuất, cần có đầu tư cho sản xuất tạo ra của cải. Cần phải có một nền kinh tế tiên tiến có năng suất vượt bậc. Đó là con đường cần tập trung số hoá 100% moị họat động xã hội, số hoá toàn bộ nền kinh tế. Là phát triển chiến dịch robot hoá, trí tuệ nhân tạo hoá một cách nhanh nhất và toàn diện. Không có con đường nào khác. Moị sự khủng hoảng xã hội hiện nay có nguyên nhân từ năng suất lao động. Mọi sự từ chối cách mạng kỹ thuật, né tránh trào lưu tất đêń của các cuộc cách mạng kỹ thuật thứ Ba và thứ Tư sẽ là qúa trình tự sát, tự tiêu vong. Phải tìm được nguồn kinh phí để đảm bảo cho các cuộc cách mạng đó trở thành hiện thực.
Phải giảm thuế doanh nghiệp xuống dưới 20%. Phải tăng đầu tư công lên 20% ngân sách quốc gia cho các công trình hạ tầng cơ sở và nhà ở cho người thu nhập thấp. Cùng với một lãi suất ngân hàng dưới 1%, giảm nhân viên công chức trong các quỹ caisse xã hội bằng cách khoán bảo hiểm xuống mức đồng loạt 490 euros theo phương án của Nathalie Kosciusko-Morizet, đơn giản tối đa dịch vụ trợ cấp. Chấm dứt chế độ đoàn tụ gia đình tự động với những công dân nhập cư. Giảm lượng nhập cư có chọn lọc xuống dưới mức 20. 000người/năm, tương đương 1/5 thất nghiệp tự nhiên.
Đó là những chỉ tiêu nền tảng, trong đó giảm thuế doanh nghiệp xuống dưới 20%, tăng đầu tư công lên trên 20% và giảm lãi suất vay xuống dưới 1% là ba chỉ tiêu chìa khoá, bắt buộc. Tất cả các chỉ tiêu khác, các chỉ tiêu xã hội, sẽ tự đến. Vấn đề là làm thế nào có được nguồn tiền để hiện thực hóa ba chỉ tiêu trên, trong khi vẫn phải duy trì chỉ tiêu thâm hụt ngân sách dưới 3%.
Tăng đầu tư công, đảm bảo an sinh xã hội, đảm bảo sức mua của thị trường tiêu thụ, cung cấp vốn giá rẻ cho đầu tư, giảm thuế lợi tức và đóng góp doanh nghiệp để thu hút đầu tư, tất cả những cái đó được đảm bảo bằng ngân sách, nhưng không bằng con đường vay nợ. Đó là tất cả lời giải cho bài toán Pháp.
Nước Pháp cần bán một nửa số vàng dự trữ
Nước Pháp có một dự trữ vàng bằng 2435, 4 tấn= 75, 500 tỷ euros, nằm chết dí không dùng vào việc gì, trong khi trên thực tế, dự trữ vàng đã không còn ý nghĩa đảm bảo giá trị đồng tiền kê ̉từ khi Hiệp định Bretton Woods hết gía trị năm 1971, giá trị hối đoái đồng đôla bị thả nổi tự do, cho Mỹ quyền được tự do in tiền, tự do hạ giá đồng đôla bất cần một lượng vàng hay bất cứ một thứ giá trị tài sản nào tương ứng đảm bảo, bắt các đồng tiền khác muốn duy trì xuất khẩu, bắt buộc phải giảm giá theo, hoặc buộc phải bỏ tài sản thật của mình để mua đồng đôla giấy, giữ đồng đôla không mất giá. Đó là chủ nghĩa đế quốc Mỹ hiện đại, chủ nghĩa bóc lột quy mô toàn cầu.
Trên thực tế, giá trị hối đoái của các đồng tiền chỉ phụ thuộc vào năng lực cạnh tranh của hàng hoá, đặc bịệt vào khối lượng đồng đôla lưu hành trong hệ thống thanh toán quốc tế, bất kể dự trữ vàng của các đồng tiền đó. Đồng tiền có giá trị ổn định nhất là đồng Franc Thuỵ sĩ, không hề cần tới một lượng vàng dự trữ tương đương.
Nước Pháp không được phép tự biến thành nô lệ của vàng và của đồng đôla. Chỉ vớí một nửa con số 75, 500 tỷ euros đang đắp chiếu đó, nước Pháp hoàn toàn đủ sức để tiến hành cuộc cách mạng kinh tế cho thế kỷ XXI, cùng một lúc vưà dẫn đầu hai cuộc cách mạng kỹ thuật lần Ba và lần Tư, vừa đảm bảo An sinh và trật tự xã hội.
Cần một quyết định can đảm. Phải giảm thuế lợi tức doanh nghiệp xuống càng thấp càng tốt. Cần phải bơm tiền, giảm tối đa lãi vay, cấp vốn vay giá thấp cho nhu cầu vay vốn đầu tư. Dùng dự trữ vàng để bù đắp cho moị thâm hụt ngân sách xã hội. Thực hiện đồng bộ các biện pháp đó sẽ giảm tỷ lệ thất nghiệp xuống dưới hạn tiêu chuẩn là 5%. Đó là con số 5 tỷ euros tiết kiệm cho ngân sách một năm, và sẽ bổ sung 10 tỷ cho sức mua của thị trường tiêu thụ.
Đó là giải pháp cho Pháp và cho châu Âu. Với dự trữ vàng lớn nhất toàn cầu trên 10. 792 tấn, tương đương giá trị 334, 500 tỷ euros, châu Âu có thể phát hành lượng tiền gấp ba lần tổng tài sản toàn cầu. Nếu sử dụng số tiền đang nằm nghỉ vô dụng này, đồng Euro hoàn toàn đủ sức tách khỏi Toàn Cầu Hoá trong một thời gian. Châu Âu sẽ chỉ đủ sức chịu đựng toàn cầu hoá khi thu nhập bình quân toàn châu Âu đạt tới mức từ 60-80000 đôla /đầu người trên toàn bộ khu vực. Nó sẽ phải mất không dưới 10 năm.
Giải pháp này là giải pháp duy nhất. Nhưng một châu Âu khép kín trong một thế giới mở với thị trường tiến tới tự do hoá toàn cầu, sẽ không kém ảo tưởng so với chương trình “Thu nhập phổ cập” toàn Pháp. Cần một thiên tài. Vì nước Pháp vưà cần phải là riêng nước Pháp, nhưng nước Pháp cũng vưà phải là châu Âu, nằm trong châu Âu, một phần không tách rời của châu Âu thống nhất.
Khủng hoảng thể chế
Nhưng nhiều phân tích khẳng định rằng, sau cuộc bầu cử này, cho dù bất kỳ ai thắng cử, nước Pháp vẫn sẽ thất baị và sẽ còn tiếp tục thất bại. Chỉ đơn giản là dù trẻ và khác người, Macron chưa đạt tới hình mẫu tương xứng với đòi hỏi của lịch sử, và một nguyên nhân rất cơ bản còn nằm trong sự nửa vời của thể chế chính trị.
Câu hỏi đặt ra là sau ngày 07/05/2017, cái gì sẽ xảy ra?
Trong hệ thống chính trị Pháp, cuộc bầu cử tổng thống mới chỉ là một nửa con đường phải đi. Cuộc bầu cử tiếp theo là cuộc bầu cử quốc hội, cơ quan lập pháp. Và từ quốc hội, chính phủ và thủ tướng mới được bầu ra. Như vậy cuộc bầu cử quốc hội là bước tiếp theo để hoàn thành việc định ra hai thiết chế hành pháp đồng thời, là tổng thống và thủ tướng chính phủ chứ không phải hai cuộc bầu cử để tạo ra hai cơ chế độc lập. Đây là lỗ hổng hay sự nửa vời của hiến pháp nền Cộng hoà thứ 5.
Điều 8 hiến pháp 1958 quy định, thủ tướng do tổng thống bổ nhiệm và bãi miễn, nhưng lại không quy định chi tiết mối liên hệ giữa tính đại diện chủ quyền quốc gia của Tổng thổng với các thiết chế dân cử khác. Điều này có nghĩa rằng, khi một ứng viên được bầu chọn bằng phổ thông đầu phiếu trực tiếp toàn dân, thì sau khi thành tổng thống, vị ứng viên đó phải là biểu tượng đại diện chủ quyền quốc gia và đại diện bảo đảm các lợi ích tổng thể bao trùm của toàn thể quốc dân̉. Như vậy, chương trình kinh tế xã hội thuộc nội dung tranh cử của tổng thống phải có tính pháp quy tương đương hiến pháp, phải có chức năng làm khuôn khổ cho các chính sách của chính phủ.
Điều này cũng có nghĩa rằng, cuộc bầu cử tiếp theo, bầu cơ quan lập pháp, về thực chất là lưạ chọn đảng phái hay lực lượng chính trị có năng lực thực hành tốt nhất chương trình của tổng thống. Như vậy, việc cạnh tranh chính trị giữa các đảng ở vòng bầu cử lập pháp sẽ là cuộc cạnh tranh năng lực triển khai hiệu quả nhất chương trình đã được lựa chọn, không phải bằng những chương trình riêng biệt hay khác biệt với chương trình của Tổng thống.
Tổng thống có thể bãi miễn và yêu cầu quốc hội bầu ra thủ tướng mới căn cứ trên kết qủa thực hiện chương trình của mình.
Nội dung như vậy không được đề cập trong hiến pháp 1958, dẫn đến một thực tế là ở vòng bầu cử lập pháp, các đảng phái đưa ra chương trình của mình không căn cứ vào chương trình đã trúng cử của Tổng thống. Và tuỳ thuộc vào ảnh hưởng và hiệu quả của tuyên truyền vận động, đảng hoặc liên minh chiếm đa số trong quốc hội giành quyền lập chính phủ với một chương trình thậm chí chống lại chương trình đã được lực chọn trước đó trong cuộc bầu cử tổng thống.
Đây là tính không nhất quán của thể chế bán Đại nghị lưỡng chế, áp dụng tại nền cộng hoà thứ 5 từ cuộc bầu cử năm 1964.
Khác với thể chế Tổng thống áp dụng tại Mỹ và thể chế Đại nghị áp dụng tại vương quốc Anh, cả hai loại hình thể chế này chỉ bầu ra một đầu chế hành pháp duy nhất, hoặc Tổng thống, hoặc Thủ tướng goị là đơn đầu chế, và tuỳ theo quan niệm hay truyền thống của từng quốc gia, mà quyền lực của hành pháp được kiểm soát và kiềm chế theo các hình thức khác nhau. Do nguyên nhân này hay nguyên nhân khác, tính đơn chế trong hành pháp không tránh được nguy cơ quá lạm quyền lực, hoặc của cá nhân Tổng thống, hoặc của cá nhân Thủ tướng khi có đa số hay của Quốc hội khi không có đa số. Ở Pháp thực hành chế độ đại nghị lưỡng chế, nghĩa là cùng lúc tồn tại hai thiết chế hành pháp là Tổng thống và Thủ tướng. Hai thiết chế này hỗ trợ cho nhau khi thuận chiều, và quản chế lẫn nhau khi khác chiều.
Nhưng Hiến pháp hiện nay không khống chế điều kiện của các cuộc bầu cử Lập pháp, nên hiện tượng không nhất quán trong hành pháp làm suy giảm hiệu lực điều hành và làm giảm hiệu quả quản trị. Đặc biệt trong trường hợp chính phủ được lập ra từ môṭ đảng đối lập, giành được quyền lập chính phủ bằng một chương trình khác biệt, thậm chí đối nghịch với chương trình của Tổng thống, việc vận hành một nhà nước như vậy tạo ra rối loạn chính sách gây trì trệ cho công tác quản trị hành chính và quản lý các chương trình kinh tế.
Như vậy, phải phân biệt rõ hai chức năng tổng thống và thủ tướng ngay trong hiến pháp. Hiện tượng chung sống khập khiễng giữa tổng thống và thủ tướng đã xảy ra dưới thời Mitterrant- Chirac và giữa Chirac với Jospin đáng lẽ phải làm các nhà hiến pháp học phải suy nghĩ, nhưng từ thời ấy, đã chẳng có gì xảy ra.
Và sau ngày 18/06/2017, điều chắc chắn xảy ra ra một sự vênh váo, khập khiễng như vậy sẽ xảy ra với Macron. Vì đảng Tiến Bước mới có 10 tháng tuổi, chắc chắn sẽ không thể đủ phiếu để lập chính phủ thân tổng thống. một cuộc chung sống chắc chắn sẽ xảy ra. Một tổng thống trẻ tuổi chưa nhiều kinh nghiệm, với một chính phủ bất phục, theo một đường lối khác, sẽ chỉ là một Nhà nước phá hoại.
Nếu không kịp sửa và bổ sung hiến pháp, nước Pháp sẽ thất bại.
Sự thiếu hụt trong các mô hình dân chủ
Trước hêt́, khủng hoảng thể chế chính tri toàn cầu, thể chế tổng thống ở Mỹ với Trump, thể chế đại nghị ở Vương quốc Anh với Brexit, và đang khủng hoảng bán tổng thống tại Pháṕ với khả năng đắc cử của một ứng viên trung dungkhông có nguyên nhân tự thân, mà đến từ khủng hoảng kinh tế. Đó là khủng hoảng đặc trưng tất yếu trước và trong các cuộc cách mạng kỹ thuật. Sự chênh lệch giữa năng suất tổng thể với thu nhập tổng thể. Tức là mâu thuẫn giưã khu vực năng suất tụt hậu dẫn đến thu nhập tụt hậu với khu vực thu nhập siêu tốc kết quả của năng suất siêu tốc.
Hiện tượng thắng thế của chủ nghĩa dân tuý đang tạo ra một cảm giác nghi ngờ sự lỏng lẻo, bấp bênh của nền dân chủ thế giới. Đó là một cảm giác lầm lẫn.
Không ai có thể nghi ngờ tính dân chủ kiểu mẫu của thể chế chính trị dựa căn bản trên nền tảng Tam quyền phân lập của nhà nước Hợp chủng quốc Hoa kỳ. Toà án có thể ngăn chặn các sắc lệnh của tổng thống. Và tổng thống không bị loại trừ điều tra và khởi tố bởi cơ quan pháp luật. Đó là khác biệt không thể chối cãi so với chế độ chuyên chế độc đảng.
Nhưng tại sao hệ thống ấy để lọt một nhân vật như Donald Trump, một nhà nhà đầu tư và buôn bán bất động sản, không năng lực, không kinh nghịêm chính trị, phẩm chất cá nhân bất định, có thể trúng cử tổng thống một quốc gia có tầm ảnh hưởng toàn thế giới.
Cùng với Brexit cuả vương quốc Anh, những khuôn mẫu khổng lồ của nền dân chủ tiến bộ thế giới đang sụp đổ. Không, nền dân chủ không sụp đổ, cũng phải là thoái trào, nhưng có thể sự thật là những kẽ hở trong các quy chế vận hành của nó chưa hoàn thiện, nó không đủ sức kháng cự với hoàn cảnh đặc biệt. Đó là ba quy chế sau:
1- Bầu sơ bộ không được đưa ra đại chúng. Ứng viên cho vòng bầu sơ bộ là đại biểu của các đảng và tổ chức chính trị, phải đủ uy tín trong đảng và phải đại diện cho đảng, vì vậy phải do nội bộ đảng bầu và giới thiệu ra ứng cử cho vòng bầu cử đại chúng. Không chấp nhận ứng viên chiếm được phiếu quần chúng nhưng không có uy tín trong đảng, không đại diện cho đảng. Ứng viên này nếu tiếp tục tranh cử phải xin rút khỏi đảng hoặc chịu khai trừ.
2- Cơ chế nhiều hơn hai đảng cho vòng đầu phải là một quy tắc hiến định, nghĩa là được ghi trong hiến pháp. Bắt buộc số đảng phái tối thiểu tham gia ứng cử vòng đầu phải tối thiểu là bốn. Hội đồng Hiến pháp sẽ xem xét quy định này như một điều kiện hợp hiến của bầu cử.
3- Cơ chế bỏ phiếu đơn danh một vòng theo đa số chỉ dùng để bâù cho 1/3 đại biểu Quốc hội, 2/3 còn lại phải bầu theo quy tắc tỷ lệ. Để đơn giản hoá vì mục đích tiết kiệm, 1/3 số đại biểu sẽ được bầu bằng đơn danh một vòng lấy phiếu cao nhất. 2/3 số còn lại bầu theo tỷ lệ với tối thiểu 5%.
Nếu trước hết phải chiếm được uy tín trong đảng cộng hoà, thì Donald Trump không thể thắng ở vòng sơ bộ.
Nếu có nhiều hơn ba đảng tranh phiếu, thì điều chắc chắn là không một đảng nào có đủ qúa bán tuyệt đối số phiếu. Khả năng dồn phiếu ngăn cản, không cho phép các đảng cưc̣ đoan hoặc mị dân thắng ở vòng cuối cùng. Nếu không phân tán phiếu ở vòng đầu và dồn phiếu ở vòng sau, thì Mặt trận quốc dân của Le Pen đã nắm ghế tổng thống Pháp nhiều nhiệm kỳ.
Cơ chế bầu tỷ lệ đảm bảo tính đa đảng trong cơ quan đại diện, phản ánh tiếng nói đại chúng và khuyến khích các đảng nhỏ tham gia hoạt động cộng đồng như một đảm bảo nền chính trị đa nguyên, chống lại xu thế hình thành hai đảng trong sinh hoạt chính trị.
BA SÀM 