10.938. Hành Trình về Dân Chủ Đa Nguyên (phần 4)

Bùi Quang Vơm

4-12-2016

Ảnh minh họa. Nguồn: internet.

Tiếp theo: Phần 1  — Phần 2  —  Phần 3

Pháp Quyền và Pháp Trị

Trong các cuộc thảo luận, việc thống nhất nhận thức hai khái niệm Pháp Quyền và Pháp Trị có một ý nghĩa thực tiễn cũng như lý luận quan trọng. Các khái niệm này xuất hiện trong lịch sử sinh hoạt chính trị phương Tây từ nhiều thế kỷ trước, nhưng ý nghĩa của nó chỉ mới được xác định gần đây.

Tuy nhiên, trong chúng ta, ngay cả nhiều người thuộc giới học thức, khái niệm Pháp Quyền và Pháp Trị nhiều khi được dùng không đúng nghĩa và giải thích một cách lẫn lộn.

Sự nhầm lẫn này có nguồn gốc từ sự suy diễn giản đơn, lẫn lộn cấu trúc ngữ pháp của bản thân các cặp danh từ ghép có âm Hán Việt này.

Pháp Quyền được giải thích là dùng quyền lực để biến các biện pháp cai trị thành pháp luật, có nghĩa là nhà cầm quyền cai trị xã hội bằng quyền lực nắm trong tay, thao túng và lũng đoạn pháp luật.

10.429. Chọn Nhà nước pháp quyền hay chọn Nhà nước pháp trị?

Hoàng Vân Khải

13-10-2016

Không ai có quyền đứng trên pháp luật. Ảnh: internet

Để hiểu rõ thêm mục đích và nội dung bài báo “Bàn về chủ đề chống ‘tự diễn biến’ và ‘tự chuyển hóa’” của tác giả Nguyễn An Dân, đăng trên BBC và trang Ba Sàm ngày 12/10/2016, có một bài báo có nội dung liên quan nên đọc thêm là bài “Pháp quyền hay Pháp trị”, đăng trên Tạp chí Tia Sáng ngày 21/4/2006, của tác giả Nguyễn Sĩ Dũng.

Xin giới thiệu để các bạn đọc cùng tham khảo: Phân biệt giữa Pháp quyền, Pháp trị, Nhà nước pháp quyền, Nhà nước pháp trị.

– Nhà nước pháp quyền có nguồn gốc tư tưởng từ Châu Âu. Với tư cách là một phương thức tổ chức quyền lực nhà nước, nhà nước pháp quyền không mang tính giai cấp của riêng một giai cấp nào. Đây là điểm khác biệt cơ bản với nhà nước xô viết chuyên chính vô sản. Các giai cấp trong xã hội muốn các quyền của mình không bị tước đoạt bởi một nhóm những kẻ cầm quyền thì cần tổ chức quyền lực nhà nước theo mô hình nhà nước pháp quyền.

7950. Pháp quyền hay pháp trị?

Trương Nhân Tuấn

24-4-2016

Thuật ngữ “Etat de droit” trong tiếng Pháp nguyên thủy bắt nguồn từ khái niệm “Rechtsstaat”, xuất hiện vào khoảng đầu thế kỷ 20 ở Đức, có ý nghĩa là một “hệ thống định chế (thiết lập quốc gia) mà trong đó mọi quyền lực đều phải tuân theo pháp luật”. Ta có một khái niệm tương đương (xuất hiện từ thế kỷ 17) “Rule of law” trong xã hội Anh-Mỹ.

Việt Nam trước sau có đến hai cụm từ “pháp quyền” và “pháp trị”, là từ Hán-Việt, “nhà nước pháp quyền” hay “nhà nước pháp trị”, để dịch thuật ngữ này.

Tại miền Nam trước 1975, cả hai (cụm) thuật ngữ “pháp quyền” và “nhà nước pháp trị” đã được sử dụng với hai ý nghĩa luật học rất khác nhau. Các sách Luật, do các giáo sư thuộc Đại học Luật phiên dịch ra tiếng Việt, đều dịch “Etat de droit” là “nhà nước pháp trị”. Còn “juridiction” các tự điển Pháp-Việt dịch “pháp quyền”, tức quyền xét xử. (Các tự điển Pháp-Hoa trong cùng thời kỳ cũng đều dịch như vậy: juridiction – pháp quyền).

7494. Có “Nhà nước pháp quyền XHCN” không?

Bùi Quang Vơm

15-3-2016

Không. Pháp quyền và XHCN là hai khái niệm khác nhau. Hoạt động theo hai cơ chế ngược nhau.

Nhà nưước pháp quyền (Etat de Droit) là nhà nước thực thi quyền hạn của mình thông qua, và chỉ thông qua luật pháp. Ngay chính bản thân nhà nước cũng bị điều chỉnh và hạn chế bởi luật pháp.

Trong một xã hội dân chủ, tất cả mọi quyền tự do của công dân được bảo đảm. Không một tổ chức, một ý chí nào dù của bất cứ ai, cũng không thể vi phạm. Cơ chế quản trị duy nhất là luật pháp. Về nguyên tắc, không một tác nhân nào, không một chủ thể nào, không một hành vi nào nằm bên ngoài khuôn khổ cuả luật pháp và thoát khỏi sự điều chỉnh của pháp luật. Mọi cá thể, mọi tổ chức vật lý hay pháp nhân đều được tự do hoàn toàn trước khi bị coi là vi phạm pháp luật. Nhưng xã hội được tổ chức theo một cơ chế mà trong đó không một cá thể hay tổ chức nào, kể cả Hội đồng Lập Hiến hay Toà Hiến pháp, Thượng viện, Hạ viện hay Quốc hội, Tổng thống hay Chính phủ, Thủ tướng hay Chánh án tối cao, không một định chế nào không bị đặt dưới sự kiểm soát cuả một định chế độc lập và phi chính trị. Mọi hoạt động của xã hội phải bao hàm trong hệ thống pháp luật, nghĩa là bất cứ một hành vi nào đều có thể quy dẫn về một điều khoản cụ thể trong pháp luật.

2281. Nhà nước pháp quyền

Phan Thành Đạt

Nền dân chủ đa đảng và Nhà nước pháp quyền là những nguyên tắc chủ yếu để đảm bảo các quyền tự do cho con người.

(Tuyên ngôn Copenhague, ngày 29 tháng 06 năm 1990)

(Kỳ 1)

Luật hiến pháp đưa ra ba điều kiện bắt buộc để trở thành Nhà nước: Lãnh thổ, một hay nhiều cộng đồng người có mong muốn cùng chung sống trên lãnh thổ đó, để cùng nhau xây dựng tương lai. Ngoài ra, Nhà nước cần có chủ quyền bên trong và bên ngoài lãnh thổ. Theo quan điểm của Karl Marx, Nhà nước là một bộ máy trấn áp giai cấp bị trị, nhằm phục vụ giai cấp thống trị, vì trong chế độ tư bản, Nhà nước trở thành công cụ của giai cấp tư sản để phục vụ mục đích bóc lột giai cấp vô sản. Như vậy, Nhà nước là nơi tồn tại của giai cấp này bóc lột giai cấp khác, muốn loại bỏ áp bức bóc lột giữa con người với con người, cần xây dựng một xã hội lí tưởng không có giai cấp, điều này sẽ kéo theo sự biến mất của Nhà nước. Quan điểm triệt để của Karl Marx cản trở nhiều đến việc xây dựng Nhà nước pháp quyền.

Nhà nước pháp quyền là khái niệm dùng để chỉ một Nhà nước được đại diện bằng các cơ quan quyền lực từ trung ương đến địa phương phải hoạt động tuân theo các quy định của pháp luật hiện hành. Công dân sống trong Nhà nước pháp quyền được hưởng các quyền tự do cơ bản. Nhà nước pháp quyền thể hiện nguyên tắc hợp pháp và bình đẳng, Nhà nước này khác biệt với Nhà nước trong tình trạng vô chính phủ.