1144. Lãnh đạo châu Á tại hội nghị khu vực không giải quyết được tranh chấp biển Đông

New York Times

Lãnh đạo châu Á tại hội nghị khu vực không giải quyết được tranh chấp biển Đông

Tác giả: Jane Perlez

Người dịch: Nguyễn Tâm

12-07-2012

PHNOM PENH, Campuchia — Các tranh chấp trên biển Đông, vùng biển có tầm quan trọng chiến lược, cho thấy rất dễ gây bất đồng tại đây khi cuộc họp khu vực hàng năm [Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN] kết thúc mà không hề có thông cáo chung, hình như điều này đã bị Trung Quốc ngăn chặn.

Chủ trì hội nghị này của ASEAN là Campuchia, một đồng minh thân cận của Trung Quốc, đã từ chối đóng vai trò theo thông lệ là tìm kiếm sự đồng thuận từ 10 quốc gia thành viên, do vậy làm hủy hoại khả năng thống nhất lập trường trong khối, một quan chức ngoại giao cao cấp của hiệp hội này cho biết hôm thứ Năm.

“Trung Quốc đã mua đứt chiếc ghế [Camphuchia], đơn giản là thế”, đó là nhận xét của nhà ngoại giao, người từ chối công khai danh tính theo nghi thức ngoại giao thông thường. Vị này cũng chỉ rõ một bài viết hôm thứ Năm đăng trên Tân Hoa xã, thông tấn xã của nhà nước Trung Quốc, theo đó bộ trưởng ngoại giao nước này, Dương Khiết Trì, được trích lời bày tỏ cám ơn thủ tướng Campuchia vì ủng hộ “lợi ích cốt lõi” của Trung Quốc.

Ngoại trưởng Mỹ Hillary Rodham Clinton, người đã có cuộc gặp với các vị đồng nhiệm khối ASEAN tại hội nghị, đã đưa ra nhận định rất rõ nhằm vào Trung Quốc: điều quan trọng là các tranh chấp phải được giải quyết trên tinh thần “không chèn ép, không dọa nạt, không đe dọa, và không sử dụng vũ lực”.

Theo tiết lộ của nhà ngoại giao cao cấp nói trên, cố gắng cuối cùng nhằm đạt sự đồng thuận về bản thông cáo chung có lời lẽ nhẹ nhàng hơn đã thất bại sau khi Campuchia, vốn được Trung Quốc chống lưng, tỏ ra không đồng ý. Vị này cũng cho hay các ngoại trưởng Indonesia và Singapore đã cố thuyết phục ngoại trưởng Campuchia Hor Nam Hong theo hướng thỏa hiệp. Nhưng quan chức Campuchia này đã bác bỏ, cho rằng đây là “vấn đề mang tính nguyên tắc” đối với hiệp hội ASEAN, là không đứng về bất cứ bên nào trong những tranh chấp song phương.

Cũng theo nhà ngoại giao này, Việt Nam và Philippines, hai quốc gia hiện đang có tranh chấp trên biển Đông với Trung Quốc, đã đồng ý đi đến thỏa hiệp [về bản thông cáo chung]. Sau khi ngoại trưởng Singapore và Indonesia gia tăng nỗ lực thuyết phục, vị đồng nhiệm phía Campuchia đã cầm lấy giấy tờ và giận dữ bỏ ra khỏi phòng họp.

Ảnh hưởng của Trung Quốc, với đại diện tại hội nghị là ông Dương Khiết Trì, đã tạo mối bận tâm đối với những toan tính phía sau hậu trường ở nhiều phương diện trên bàn cờ biển Đông, gây chia rẽ giữa nhóm nước đang “mang ơn” Trung Quốc và nhóm nước đang sẳn sàng đương đầu với Trung Quốc.

Campuchia nhận sự trợ giúp rất lớn từ Bắc Kinh, bao gồm khoản viện trợ quân sự mới toanh mà quốc gia này nhận được chỉ cách đây ít tháng.

Indonesia, nước không có yêu sách lãnh thổ trên biển Đông, đã cố gắng tạo nên sự đồng thuận tại hội nghị vào phút chót, nhưng không thành công. Ngoại trưởng Indonesia Marty Natalegawa khen bà Clinton vì “đã thể hiện sự quan tâm nhưng cũng tạo bầu không khí cần thiết” trong nỗ lực nhằm đạt được thỏa thuận.

Tranh chấp lãnh hải trên biển Đông đã leo thang trong vài tháng qua giữa Trung Quốc với Philippines, và giữa Việt Nam với Trung Quốc. Phải kể đến cuộc xung đột kéo dài hàng tháng nay, liên quan đến cuộc giằng co giữa các tàu vũ trang hạng nhẹ của Trung Quốc và Philippines tại bãi cạn Scarborough, ngoài khơi bờ biển Philippines. Một tranh cãi khác [giữa Trung Quốc và Việt Nam] tập trung vào Luật Biển vừa được Việt Nam thông qua, khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, nơi Trung Quốc cũng có yêu sách chủ quyền.

Khi Mỹ, siêu cường giữ ưu thế vượt trội từ lâu và Trung Quốc, quốc gia đang vươn lên nhanh chóng theo đuổi sự tăng cường sức mạnh hải quân trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, những tranh chấp này đã trở thành nguy cơ đe dọa nhiều hơn.

Trung Quốc nhắc đi nhắc lại với giới chức ngoại giao Mỹ rằng vùng biển Đông giàu năng lượng không phải là công việc của Washington.

Nhưng chính quyền Obama nêu rõ quyền tự do đi lại đang bị đe dọa tại một trong các vùng biển quan trọng nhất thế giới về mặt thương mại.

Trong tuyên bố với giới truyền thông, bà Clinton khẳng định “Mỹ vẫn luôn là một cường quốc Thái Bình Dương”, một cụm từ nhằm đưa ra tín hiệu với Trung Quốc và các nước trong vùng, rằng Mỹ đang tiếp tục ở lại, và thậm chí đang gia tăng sự hiện diện của mình trong khu vực.

“Không nước nào có thể cho rằng mình không liên quan đến sự gia tăng căng thẳng, cũng như hiện tượng châm thêm những lời lẽ đối đầu và bất đồng chung quanh vấn đề khai thác tài nguyên”, bà Clinton nhấn mạnh.

Bà nói, “chúng ta đã nhìn thấy một số trường hợp chèn ép về mặt kinh tế đáng quan ngại, và việc sử dụng lập lờ các tàu quân sự và tàu chính phủ can thiệp vào tranh chấp giữa các ngư dân trên biển”. Sự đề cập tình trạng chèn ép kinh tế có vẻ ám chỉ quyết định của Trung Quốc ngưng nhập khẩu chuối của Philippines và đình chỉ các đoàn khách du lịch Trung Quốc [đến Philippines].

Trung Quốc tuyên bố rõ họ muốn giải quyết tranh chấp biển Đông với từng quốc gia riêng lẻ, chứ không phải qua bất kỳ diễn đàn khu vực nào. Lập trường này đã làm cho tương lai của Bộ Quy tắc ứng xử (COC) nhằm giải quyết  các tranh chấp trên biển Đông trở nên mờ mịt.

Giới ngoại giao các nước châu Á cho biết hôm thứ Năm rằng, các yếu tố chính của Bộ Quy tắc Ứng xử biển Đông mà Mỹ vẫn thúc giục nhóm các nước Đông Nam Á thực hiện, đã được các nước đồng ý tại cuộc họp tuần này. Giới ngoại giao từ chối nêu rõ nội dung của Bộ quy tắc dự kiến.

Người phát ngôn Bộ ngoại giao Trung Quốc lập lại tuyên bố Trung Quốc sẽ sẳn sàng thảo luận về COC chỉ khi “các điều kiện chín muồi”.

Chủ nhật vừa qua, bà Clinton đã bắt đầu chuyến công du đến châu Á, chuyến đi nhằm biểu thị sự chuyển hướng của chính phủ Mỹ đối với khu vực này còn vượt xa hơn cả sự can dự về mặt quân sự.

Chuyến đi của bà Clinton đã thu hút làn sóng đưa tin tiêu cực trên báo chí Trung Quốc từ hôm thứ Năm. Tờ Nhân dân Nhật báo viết rằng, hiệp định thương mại mà Washington đang theo đuổi, gọi là Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương, không bao gồm Trung Quốc, là nỗ lực làm suy yếu sự hội nhập của các nước châu Á. Tờ China Business News đề cập “những nước đang thổi phồng vấn đề biển Đông”, một sự ám chỉ úp mở với Mỹ.

Cuộc họp được tổ chức trong một đại sảnh hội nghị với những hàng cột màu trắng, mang tên Cung Điện Hòa Bình, được chính phủ Trung Quốc đứng ra xây dựng phục vụ cho sự kiện này. Khi một phóng viên Campuchia hỏi bà Clinton về sự giúp đỡ của Mỹ dành cho nước này, bà viện dẫn sự khác nhau giữa viện trợ của Trung Quốc và của Mỹ.

“Chúng tôi không thể nhắm đến việc xây dựng tòa nhà to lớn nào đó”,  bà cho biết viện trợ của Mỹ là nhằm giúp những người dân Campuchia đang trong hoàn cảnh khó khăn, đảm bảo sức khỏe của các bà mẹ, cố gắng cải thiện cuộc sống người dân, đặc biệt là trẻ em.

Nguồn: New York Times

Bản tiếng Việt © Ba Sàm 2012

Bản tiếng Việt © Nguyễn Tâm

Mời xem thêm: Phát biểu của bà Clinton ở Phnom Penh (BNG Mỹ/ Ba Sàm).