1757. Trở lại với tên khai sinh của nước

Đôi lời: Sáng qua chúng tôi có điểm bài  Nên đổi tên nước như Bác Hồ đặt (TTVN) và nhận xét: “Bài này đăng trên trang Kiến thức, nhưng đã biến mất sau khoảng 1 giờ đồng hồ”. Sau đó, GS Nguyễn Minh Thuyết đã cho biết việc “Kiến thức” gỡ bài có lẽ là do GS “yêu cầu không đưa bài lên mạng vì phóng viên Báo Khoa học và Đời sống đã tự ý cắt, sửa, thêm ý vào bài trả lời phỏng vấn” do GS gửi đến, “trong đó có nhiều ý không phù hợp hoặc thiếu logic.”, chứ không phải vì lý do nào khác. Dưới đây là toàn văn bản gốc ban đầu bài phỏng vấn.

 Trở lại với tên khai sinh của nước 

 “Theo tôi thì việc đổi tên nước và những nội dung quan trọng khác trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp nên được đưa ra trưng cầu ý dân. Người dân biểu quyết bằng phiếu kín và Quốc hội sẽ căn cứ theo đa số mà quyết định.”

“Tên nước chỉ là hình thức, bản chất xã hội chúng ta đang sống (nội dung) mới quan trọng. Nhưng sự phù hợp giữa hình thức với nội dung và với môi trường xung quanh cũng không phải không có ý nghĩa.”, GS Nguyễn Minh Thuyết chia sẻ với KH&ĐS.

Nên đổi nếu tên nước không phù hợp

Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 đang được lấy ý kiến nhân dân. Một trong những nội dung người dân khá quan tâm là việc đổi tên nước. Theo ông, đưa ra vấn đề đổi tên nước vào thời điểm này có hợp lý?

Đề nghị lấy lại tên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa là ý kiến đã có từ lâu. Lần này, nó được Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 (Ủy ban DTSĐHP) nêu ra trên cơ sở tổng kết ý kiến của nhân dân góp ý cho Dự thảo Hiến pháp sửa đổi. Điều đó cho thấy Ủy ban DTSĐHP đã trân trọng tiếp thu và phản ánh kịp thời ý kiến của người dân với Quốc hội.

Ông có tán thành trở lại với  tên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa không? Vì sao?

Tên nước chỉ là hình thức, bản chất xã hội chúng ta đang sống (nội dung) mới quan trọng. Nhưng sự phù hợp giữa hình thức với nội dung và với môi trường xung quanh cũng không phải không có ý nghĩa. Cũng như với một con tàu, chất lượng máy móc và dịch vụ trên tàu là quan trọng, nhưng nếu con tàu ấy có hình dáng khí động học thì tốc độ di chuyển của nó sẽ nhanh hơn và nếu nó được sơn bằng những màu mát mắt thì sẽ có nhiều du khách thích đến với nó hơn. Chúng ta đã đổi tên nước từ Việt Nam DCCH thành CHXHCN Việt Nam năm 1976, trong khí thế hào hùng của những ngày giang sơn thu về một mối, thể hiện rõ khát vọng đi lên CNXH của nước ta, nhưng nói thực là cũng có phần duy ý chí, đốt cháy giai đoạn. So với Liên bang CHXHCN Xô viết (Liên Xô) và các nước XHCN Đông Âu lúc bấy giờ, trình độ phát triển của nước ta còn thua rất nhiều. Ngay cả ở thời điểm hiện nay, chúng ta còn xa mới đạt đến mức phát triển của các nước bạn thời đó. Nói thế để thấy quốc hiệu hiện nay không phù hợp với trình độ phát triển của nước ta. Thêm nữa, bây giờ chỉ còn nước ta và Sri Lanka –một nước không thuộc khối XHCN nhưng có trình độ phát triển “anh anh em em” với ta – có cụm từ XHCN trong quốc hiệu. Có cần độc đáo đến thế không, nhất là khi hình thức và nội dung còn rất lâu mới tương xứng?

Nhưng liệu đổi tên nước có làm xa rời mục tiêu xây dựng CNXH?

Phần lớn các nước trên thế giới nếu không phải vương quốc thì trước tên riêng chỉ có 2 chữ cộng hòa. Từ sau Đại chiến thế giới thứ 2, hàng loạt nước XHCN ra đời, lúc ấy các quốc hiệu cộng hòa dân chủ, cộng hòa nhân dân hoặc cộng hòa dân chủ và nhân dân mới xuất hiện trên trường quốc tế để đánh dấu sự ra đời của một nền dân chủ mới. Điều đó chứng tỏ ngay từ đầu, quốc hiệu Việt Nam dân chủ cộng hòa (đúng ra là Cộng hòa dân chủ Việt Nam) mà Chủ tịch Hồ Chí Minh chọn đã thể hiện rõ mục tiêu xây dựng chế độ dân chủ mới của nước ta. Nhiều nước XHCN như Triều Tiên, Trung Quốc, Cuba, Lào suốt từ khi lập nước đến nay không hề đổi thành CHXHCN nhưng họ đâu có xa rời mục tiêu xây dựng CNXH?

Trên thế giới, việc đổi tên nước có thường xảy ra không, thưa ông?

Có chứ. Tên phải đổi có thể do thay đổi chế độ, hoặc để đánh dấu chuyển biến nhận thức của người dân, đánh dấu một giai đoạn phát triển nào đó. Ví dụ rõ nhất là sự thay đổi quốc hiệu của 2 nước láng giềng Lào và Campuchia trong mấy chục năm gần đây. Từ năm 1949, nước Lào có quốc hiệu Vương quốc Lào. Ngày 2/2/1975, Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc quyết định xóa bỏ chế độ quân chủ, thành lập nước Cộng hòa DCND Lào. Còn nước bạn Campuchia thì đổi tên nhiều lần hơn: Năm 1953 là Vương quốc Campuchia. Năm 1975, dưới chế độ Khmer Đỏ, đổi thành Campuchia dân chủ. Ngày 8/1/1979, nước Cộng hòa ND Campuchia ra đời. Từ tháng 9/1993, Quốc hội nhất trí lấy lại tên trước đây là Vương quốc Campuchia. Trên thế giới thậm chí còn có nhiều nước thay đổi cả tên riêng (tên địa lý) cho phù hợp, ví dụ từ sau năm 1952, nước Ceylon (Tích Lan) mới lấy tên là Sri Lanka; còn nước Burma (Miến Điện) chính thức được đổi thành Myanma từ năm 1989.  

Nhưng một nước cũng như một người không tốt hơn hoặc xấu đi vì cái tên?

Không hẳn thế. Các nước Sri Lanka và Myanma đã thay những cái tên do người nước ngoài đặt bằng những cái tên thuần túy dân tộc và có ý nghĩa đẹp. Ví dụ, Sri Lanka có nghĩa là “(hòn đảo) Lanka đáng kính”. Ngay nước ta, từ sau Cách mạng Tháng Tám, còn ai chấp nhận gọi tên nước là An Nam nữa đâu? Cái tên không quyết định con người nhưng không hiếm khi cái tên làm cho con người được thiện cảm hơn hoặc ít thiện cảm hơn. Chẳng hạn, tên là Nguyễn Văn Tráng mà đổi thành Nguyễn Hoành Tráng thì có thể kêu hơn nhưng chắc cũng được chú ý bình phẩm nhiều hơn.  

Đổi tên nước không có nghĩa phải đổi tiền

Đổi tên nước liệu có làm nảy sinh những khoản chi  tốn kém để thay đổi dấu má, giấy tờ?

Nếu đổi tên nước chắc sẽ phải thay đổi con dấu, biển tên của các cơ quan quản lý nhà nước. Nhưng tôi nghĩ kinh phí để chuyển đổi không lớn. Vì số lượng cơ quan quản lý nhà nước (bao gồm Quốc hội và các cơ quan của QH, Chính phủ và các cơ quan của CP, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân các cấp) không phải quá nhiều. Các mốc giới thì cứ để nguyên, mốc giới càng cũ thì càng khẳng định chủ quyền đã xác lập từ lâu đời. Giấy chứng minh nhân dân cũng có thể đổi dần. Ngay cả hộ chiếu cũng không ai bắt mình phải đổi ngay một lúc. Tôi đã có kinh nghiệm về chuyện này: Từ năm 1992, Liên Xô không còn nữa, chế độ chính trị đã thay đổi, một số thành phố mang tên lãnh tụ xô viết cũng đã đổi tên. Thế mà đến sát năm 2000 nhận được bưu phẩm của thầy cũ, tôi thấy dấu bưu điện vẫn là Leningrad, vẫn còn dòng chữ tắt CCCP (Liên Xô).

Người dân thì lo lắng nhất là chuyện đổi tiền?

Dù có đổi tên nước cũng không nhất thiết phải đổi tiền. Ngân hàng có thể phát hành đồng tiền mới thay dần những đồng tiền cũ nát, và trong một thời gian dài dùng tiền cũ song song tiền mới, đâu có sao.

Nhưng người dân sợ đổi tiền là có cơ sở. Bởi vì các cuộc đổi tiền trước đây đều hạn chế lượng tiền từng người được đổi và làm giảm giá trị đồng tiền đi hàng chục lần. Tôi vẫn còn nhớ phố tôi năm 1982 có ông bà cụ thợ giặt bán căn nhà mặt phố gần 70 m2 được 160.000 đ, đem gửi tiết kiệm. Năm 1985 đổi tiền, số tiền ấy thành 16.000 đ. Và 2 năm sau, số tiền bán căn nhà ấy chỉ còn mua được 1 cái phích Trung Quốc. Thời buổi bây giờ không ai có thể đổi tiền kiểu đó được nữa. Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cũng đã khẳng định không có chuyện đổi tiền.

Ông nghĩ thế nào trước những luồng dư luận trái chiều : Người thì cho rằng đổi tên nước là ý đồ của ai đó nhằm làm mất định hướng XHCN. Người lại cho rằng đổi tên nước là ý đồ dọn đường cho đổi tiền nhằm những mục đích không hay?

Trước một vấn đề, dư luận khác nhau là bình thường. Nhưng cả 2 hướng quy kết như vậy đều rất chủ quan.  

Theo ông, khả năng đổi tên nước lần này có cao không?

Theo tôi hiểu, việc này chỉ được nêu ra trong báo cáo của Ủy ban DTSĐHP như là phương án 2 thôi. Quốc hội còn cân nhắc, bàn bạc. Nhưng theo kinh nghiệm của tôi, nếu để một cơ quan có thẩm quyền quyết định thì phương án 2 thường không được chọn.

Xin cảm ơn ông!

TH (thực hiện)

—

* GS Nguyễn Minh Thuyết, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội.