12.333. Lễ an táng, tập tục thờ cá ông, cá bà ở làng biển và ứng xử của chúng ta với tự nhiên

FB Linh Phạm

11-4-2017

Cá Bà Bằng nặng gần 400kg, được ngư dân tổ chức lễ an táng. Ảnh: báo LĐ

Nhận cá làm mẹ

Chiều 6/4, các ngư dân trên tàu cá Qng 95179 ts của Ngô Thanh Phong đang đánh bắt trên vùng biển Trường Sa thì gặp một con cá lớn, gọi là cá Bà Bằng đang đuối sức.

Cá ông, cá bà theo cách gọi của ngư dân thường dạt vào bờ khi đuối sức. Truyền thuyết kể rằng khi ngư dân gặp tai nạn trên biển, cá ông, cá bà sẽ chở ngư dân vượt qua bão tố, hoặc dìu thuyền họ vào bờ. Chính vì thế, mỗi khi cá ông, cá bà dạt vào bờ khi đuối sức, hấp hối, ngư dân làm lễ an táng, chôn cất như cha mẹ mình.

Hôm ấy, anh Phong thắp 3 nén nhang vái bà, hỏi nguyện bà có muốn vào bờ, để con đón về quê. Cá bà từ từ dạt vào ghe. Lúc đó, một ngư dân lão luyện như anh hiểu rằng bà muốn anh dìu về quê nhà.

Chiều 10/4, người dân thôn Mỹ Tân, xã Bình Chánh, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi ngóng ra biển đón bà về sau hơn 3 ngày lênh đênh trên biển. Hôm sau, cả làng làm một lễ an táng cho cá bà. Hàng trăm người đến để viếng, chạm vào bà, bởi họ tin rằng bà sẽ mang điềm lành cho họ.

Điều đặc biệt nhất trong lễ an táng này là anh Phong sẽ để tang 3 năm. Người làng biển quan niệm rằng, Bà Bằng dạt vào ghe ai thì đó là con bà bằng, hên lắm bà mới ghé vào. Trong lời kinh cầu tiễn bà, thầy pháp gọi anh Phong là “hiếu tử”.

Nhìn cái cách người dân gọi cá bằng bà, mẹ và an táng như một con người, tấp nập đến viếng, cầu nguyện, người ta có thể nghĩ đó là một niềm tin mù quáng. Nhưng ở góc độ khác, lễ an táng và tập tục thờ cá ông, cá bà ở làng biển không chỉ là một tập tục văn hoá độc đáo, mà còn thể hiện sự biết ơn và niềm tôn kính với thiên nhiên

Sự biết ơn và niềm tôn kinh ấy được duy trì, nuôi dưỡng qua nhiều thế hệ, là chất keo để gắn kết và tạo sức mạnh cho cộng đồng cho cư dân miền biển. Ở Quảng Ngãi có hàng chục ngôi miếu thờ cá ông, cá bà như thế. Ở thôn Mỹ Tân, có cả một cồn cát cù lao nơi những ngôi mộ cá ông, cá bà nối nhau san sát. Hàng trăm bộ xương cốt được người dân mang về dinh ông, dinh bà thờ cúng sau 2, 3 năm chôn cất.

Phải chứng kiến cách người dân chuẩn bị nghi lễ mới thấy truyền thống an táng và thờ cá ông, cá bà đi vào tâm thức của người dân như thế nào. các nghi lễ được thực hiện răm rắp, từ trang phục, đạo cụ cho đến những điệu hò. Và cứ nghe cá ông về là mọi người rủ nhau đến viếng.

Lễ an táng cá bà ấy khiến tôi nghĩ về ứng xử của chúng ta với tự nhiên. Tôi vẫn thường nghe nói rằng đứng trước thiên nhiên, con người thật nhỏ bé. Nhưng tôi vẫn thường nghe con người đang cải tạo thiên nhiên. Các cuộc cách mạng công nghiệp, khoa học kĩ thuật khiến con người thêm sức mạnh. Càng ngày, loài người càng “bành trướng” với thiên nhiên. Và dường như, nỗi sợ, niềm tôn kính, biết ơn giữa con người với thiên nhiên ngày càng giảm đi.

Chẳng có người ông, người cha nào dạy chúng ta gọi một cánh rừng bằng cha, gọi biển cả bằng mẹ như cách những bậc cao niên ở làng biển này. Chẳng có ai dạy cho chúng ta tin vào những điều tưởng chừng vô lý, như nhận cá bà là mẹ.

Người đàn ông dìu cá bà về bờ, được gọi là “Hiếu tử”, một từ thật thiêng liêng, nhưng lại khó làm tròn.

____

Mời xem thêm: Bắt được loài cá có hình thù kỳ quái nặng 400 kg, ngư dân tổ chức an táng (LĐ). – Bắt được cá Bà Bằng nặng hơn 400 kg, ngư dân tổ chức an táng (NLĐ).