5359. Và bây giờ bắt đầu các cuộc đấu mới cho TPP

Financial Times

Tác giả: Shawn Donnan, từ Atlanta

Dịch giả: Huỳnh Phan

5-10-2015

Với thông báo rằng sau 5 năm đàm phán các bộ trưởng đã đạt đuợc thỏa thuận cho các điều khoản về một khu thương mại mới rộng lớn thuộc vành đai Thái Bình Dương, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã ghi được một chiến thắng quan trọng đối với một thành phần cốt yếu trong di sản kinh tế của ông.

Nhưng đó trận chiến đó còn lâu mới là trận cuối cùng mà Obama phải đối mặt để làm cho Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) thành hiện thực. Truớc mắt, có nhiều khả năng đây sẽ là một trận đấu chính trị rất cam go trong năm tới để thỏa thuận này đuợc Quốc hội thông qua, với một số các đồng minh thuộc đảng Cộng hòa mà trước đây ông Obama đã trông cậy vào đang trở nên khó chịu đối với những nhượng bộ mà Hoa Kỳ đã buộc phải chấp nhận để đạt đuợc thỏa thuận.

Nó cũng sẽ diễn ra trong bối cảnh chiến dịch tranh cử tổng thống đang chứng kiến sự gia tăng những lời hô hào bảo hộ với Donald Trump là ứng viên đang dẫn của đảng Công Hòa.

Nhà phát triển bất động sản tỷ phú này nói hồi đầu năm nay “Hiệp dịnh đối tác xuyên Thái Bình Dương là cuộc tấn công vào doanh nghiệp Mỹ, Đây là một thỏa thuận tệ hại”.

Không phải một mình ông Obama mà Stephen Harper của Canada cũng sẽ đối mặt với cuộc bầu cử vào ngày 19 tháng 10 tới, trong đó ông đã bị ba phe ngang ngửa ngăn chặn, với một trong những đối thủ của ông thề sẽ xé bỏ bất cứ thứ gì ông đàm phán được. Tại Nhật Bản, mức độ mến mộ của Shinzo Abe đang sụt giảm đúng khi ông phải đối mặt với viễn cảnh không sáng sủa cho việc TPP thông qua Quốc Hội. Thậm chí ở Việt Nam độc đảng, việc thay đổi lãnh đạo lờ mờ hiện ra trong năm 2016 có nghĩa là họ phải đối mặt với những thách thức chính trị riêng mình đối với TPP.

Thỏa thuận công bố sau 5 ngày đêm đàm phán của các bộ truởng vẫn phải đối mặt với những rào chắn về thủ tục – và chính trị – ở Mỹ.

Obama phải thông báo với Quốc hội trước 90 ngày ý định ký kết bất kỳ thỏa thuận thương mại nào, có nghĩa là sớm nhất ông cũng không thể ký trước tháng 1 năm tới. Các yêu cầu khác cũng có thể dễ dàng kéo dài tới giữa năm, trước khi Quốc hội chấp nhận bất kỳ dự luật nào.

Năm nay, tổng thống đã dựa vào sự ủng hộ của Đảng Cộng hòa để vượt qua sự chống đối trong Đảng Dân chủ và có đuợc “quyền đàm phán theo thủ tục nhanh” mà ông cần Quốc hội trao cho để kết thúc TPP, đó là thỏa thuận thương mại lớn nhất xảy ra trong vòng hai thập kỷ.

Vì vậy, vấn đề lớn cho ông Obama có thể là việc đảng Cộng hòa đang bực dọc với các thỏa hiệp mà những nhà đàm phán Mỹ đã thực hiện trong những ngày gần đây qua việc loại trừ ngành công nghiệp thuốc lá khỏi hệ thống tranh chấp đầu tư và đồng ý với việc loại trừ độc quyền ngắn hạn hơn đối với các loại dược phẩm thế hệ-kế tiếp được biết dưới tên “thuốc sinh học”. Họ cũng bất mãn với việc chính quyền Obama đẩy mạnh các vấn đề – chẳng hạn như tiêu chuẩn lao động khó khăn cho Việt Nam – theo đòi hỏi của một số nhân vật đảng Dân chủ trong quốc hội vốn từng tìm cách chặn hoàn toàn thỏa thuận này.

Điều đó gia tăng khả năng ông Obama không thể trông cậy vào lãnh đạo của đảng Cộng hòa để đẩy TPP thông qua một Quốc hội mà họ kiểm soát mạnh bạo tới mức như ông mong muốn.

Một nhân vật Cộng Hòa nói “Bạn phải nhảy với người dẫn bạn tới vũ trường”.

Chủ tịch Ủy ban Tài chính Thượng viện Mỹ, Orrin Hatch, nghị sĩ Cộng hòa có nhiều ảnh hưởng, hôm thứ Hai cho biết, thỏa thuận “thiếu một cách đáng tiếc” những thứ ông đã hy vọng.

Ông nói “Đạt đuợc thỏa thuận là một thành tựu cho đất nước chúng ta chỉ khi nó có tác dụng cho người dân Mỹ và có thể thông qua Quốc hội. Dù các chi tiết vẫn còn đang nổi lên, đáng tiếc là tôi e thỏa thuận này có vẻ chưa đạt đủ một cách đáng buồn.

Quan hệ đối tác xuyên Thái Bình Dương là một cơ hội có một không hai trong đời và Mỹ không nên bằng lòng với một thỏa thuận tầm thường không lập ra đuợc các quy tắc thương mại tiêu chuẩn cao trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương trong những năm tới“.

Các quan chức chính phủ tin rằng một khi toàn bộ thỏa thuận TPP được trình ra lãnh đạo Đảng Cộng hòa thì sự miễn cưỡng sẽ tan biến đi, và so sánh nó với cộng đồng doanh nghiệp vốn đã liên tục bày tỏ sự ủng hộ rộng rãi cho các dự án này ngay cả khi ngành công nghiệp dược phẩm và những ngành khác than phiền về một số quy định của nó.

Họ cũng tin rằng một số quy định trong TPP, chẳng hạn như các chương mạnh bạo về lao động và môi trường, và một nỗ lực để ít nhất là giải quyết các quan ngại trong Đảng Dân chủ về việc, một vài đối tác thương mại của Mỹ có thể phá giá tiền tệ cạnh tranh, có thể giành sự ủng hộ của những nhận vật đảng Dân chủ vốn đã bỏ phiếu chống lại tổng thống năm nay.

Mike Froman, đại diện thương mại Mỹ, cho biết thỏa thuận này sẽ dẫn đến những bước tiến quan trọng “về mặt thiết lập các tiêu chuẩn cao cho khu vực này”.

Nhưng sự kiện vẫn là ông Obama dường như không thu hút đủ sự ủng hộ từ trong đảng của mình để TPP đuợc Quốc hội thông qua, và điều đó minh hoạ tình huống đáng tò mò, trong đó một tổng thống vốn từ lâu bị nhiều đảng viên Cộng hòa mắng mỏ phải đối mặt, khi ông cố gìn giữ di sản kinh tế của mình.

“Đã có sự căng thẳng từ lâu, trong đó tình cảm của chính quyền Obama dành cho phe Dân chủ… nhưng lá phiếu họ nhận được là từ đảng Cộng hòa. Điều đó do một động lực rất kỳ quặc làm thành”, Philip Levy, một thành viên cao cấp của Hội đồng Chicago về Vấn đề Toàn cầu, nói.

Một câu hỏi lớn hơn là trong điều kiện có bầu cử tổng thống vào năm tới, một mùa vận động tranh cử kéo dài và trong tâm trạng hiện tại trong nền chính trị của đảng Cộng hòa, liệu sẽ có chăng một cửa sổ chính trị để cho TPP được Quốc hội thông qua.

Các quan chức tin rằng sẽ có và cho rằng một cuộc bỏ phiếu TPP có thể dễ dàng được tổ chức trước giữa năm tới. Nhưng ngay cả khi toàn phe Cộng hòa ủng hộ TPP có thể họ vẫn thích nán lại chờ tới chính quyền của Đảng Cộng hòa và chính quyền đó có thể mở lại thương lượng và giải quyết các vấn đề mà họ có – đặc biệt là,  như nhiều chuyên gia tin tưởng,  nếu TPP có khả năng thiết lập một tiền lệ toàn cầu đối với các vấn đề chính yếu.

Thương thảo đã xong. Nhưng một cuộc chiến quan trọng vẫn còn ở phía trước.