2491. Đê bao Đồng bằng Sông Cửu Long – Sai lầm “vĩ đại” trong lịch sử cận đại (3)

Đảng Xanh

Vấn đề “đê bao” ở hạ nguồn cũng rất liên quan tới đập thủy điện, thủy lợi trên thượng nguồn. Nói về Sông Cửu Long không thể không bàn tới cả con sông mẹ Mekong. Hôm nay tại TPHCM sẽ diễn ra Hội nghị cấp cao lần thứ 2 Ủy hội sông Mekong quốc tế (MRC).

Đau cho tổ chức này cũng như các thành viên, nhất là nước chủ nhà Việt Nam của Hội nghị, là vừa có tin từ Hội Sông ngòi quốc tế rằng Lào quyết tâm và đang bắt đầu triển khai xây đập Don Sahong, bất chấp sự phản đối của Việt Nam, Campuchia, Thái Lan.

Vẫn chưa hết, một mối lo, nỗi đau khác ngay phía trên con đập Don Sahong đó, khi có thêm tin từ Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên, là “Đại diện 39 tổ chức phi chính phủ đã ký vào bản tuyên bố chung phản đối việc tiến hành xây dựng đập thủy điện Xayaburi (Lào) trên dòng chảy chính của sông Mekong” và bản Tuyên bố này ”sẽ được đưa ra trước thềm Hội nghị thượng đỉnh của Ủy ban sông Mekong diễn ra vào ngày 5-4 tại TP.HCM.”

Thế nhưng, có “đau” đến mấy thì cũng cần nhớ câu Tiên trách kỷ, hậu trách nhân, ta có nghiêm túc giữ gìn hay không cho dòng sông tuyệt đẹp có lưu lượng nước lớn thứ 10 thế giới này, mà dễ trách cứ bạn. Ta không chỉ tham gia vào việc làm hỏng môi trường hạ lưu, mà còn cả ở các nhánh thượng nguồn trong khi dư luận ít để ý tới.

Hôm qua báo Thanh niên có bài Những đập thủy điện dày đặc: Ai đang bóp nghẽn sông Mekong? Đọc hết mà cũng không rõ lắm mức độ “dày đặc” và “bóp nghẽn” đến đâu, trong khi hầu như chỉ nói tới một số thủy điện lớn, trên dòng chính ở Trung Quốc và Lào.

Vậy thử điểm qua những nhà máy/đập thủy điện của/hoặc có sự tham gia của Việt Nam, nhiều như … chuột nhắt, trên các nhánh phụ lưu Mekong thuộc lãnh thổ VN.

Sông Sesan có 6 công trình đã và sẽ xây: Thượng Kon Tum (trên nhánh Đăk Bla), Plei Krông (trên nhánh Krông PôKô), Yaly, Sê San 3, Sê San 3A, Sê San 4. Ngoài ra, cũng trên con sông này, còn có ít nhất một số công trình thủy điện của Campuchia, trong đó Việt Nam tham gia vào 2 là Hạ Sesan 2, Hạ Sesan 1 và Sesan 5. (Với Hạ Sesan 2, bị dư luận quốc tế phản ứng dữ dội, có bài viết cho là “Một nghiên cứu mô hình hóa năm 2012 đã dự đoán rằng chỉ riêng Sesan 2 cũng có thể làm giảm 9,3% sinh khối cá trong toàn bộ lưu vực Mê Kông”, tiếc rằng trong bài lại “quên” vai trò của Điện lực VN, chỉ kể đến Trung Quốc).

Sông Sêrêpôk (Đăk Krông) có ít nhất 6 nhà máy thủy điện Krông Kma (huyện Krông Bông), Buôn Kuôp (huyện Krông Ana), Đray H’linh 1, Đray H’linh 2 (huyện Cư Jút), Buôn Tou Srah (huyện Lăk), Srepôk 3 (huyện Buôn Đôn)… và 2 công trình thủy lợi chặn dòng như Easup Thượng, Easup Hạ.

Sông Sekong có trên 10 công trình: Xây Thủy điện A sáp-A Lưới. Đầu tư 278,5 USD xây Thủy điện Sekong 3, đầu tư 100%, thuê đất 30 năm xây Thủy điện Sekaman 1, Thủy điện Sekaman 2 và 2A, đầu tư hơn 300 triệu USD – chiếm 85% xây Thủy điện Sakaman 3, đầu tư 128 triệu USD xây Thủy điện Sekaman 4 và 4A, Thủy điện Sekaman 5 tại Lào, tham gia đầu tư vào Thủy điện Sekong của Campuchia.

Sông Nậm Rốm: Kênh đại thủy nông Nậm Rốm.

Như vậy, theo thống kê sơ bộ, cũng đã thấy gần 30 công trình thủy lợi, thủy điện hoàn toàn hoặc có sự tham gia một phần của VN trên các nhánh của Mê Kông. Phải chăng với lối “đánh du kích” này, bằng nhiều công trình nhỏ, trên các nhánh phụ lưu, chứ không có đập khổng lồ như Tiểu Loan của Trung Quốc nằm trên dòng chính Mê Kông, VN tránh được sự chú ý và phản ứng lo lắng của dư luận? Rồi cũng chính “nhờ” vậy, mà rất có thể những kiểm soát cần có về tác động môi trường đối với các công trình kiểu “du kích” này đã bị lờ đi.

Và phải chăng cũng vì thế mà Há miệng mắc quai, khó ăn khó nói với các láng giềng, nhất là Lào là nước vẫn đã và đang cùng VN xây thêm nhiều đập thủy điện?

Câu trả lời chắc phải giành cho các nhà chuyên môn.

Nhưng dù có viện cớ gì đi chăng nữa, thì những hậu quả về môi trường, tàn phá rừng, gây lũ lụt, hạn hán chưa từng thấy cho người dân chính nước mình trong mấy năm qua vẫn đã quá rõ; đương nhiên nó cũng sẽ tác động xấu tới dòng sông chính Cửu Long không ít.

Không phối hợp tốt trị thủy nơi thượng nguồn, thì ở hạ nguồn, cơn say “đê bao” càng dữ dội. Cùng 2 nước bạn cộng sản Trung Quốc, Lào chạy đua làm thủy điện, càng làm sai lầm “đê bao” thêm trầm trọng. Gây tác động xấu cho môi trường do hậu quả từ đê bao tràn lan, như 2 phần trước đã nói, đương nhiên cũng sẽ tác động xấu đến cả láng giềng dù là ở phía trên dòng chảy, như Campuchia chẳng hạn.

–

THAM KHẢO

– Hợp tác vì nguồn nước, năng lượng ở lưu vực sông Mekong (TTXVN, 2/4/2014). – Dòng Mê Kông đang bị đe dọa bởi nước thải đô thị (Thời báo KTSG, 2/4/2014). – Thủy điện trên Mê Kông gây lo ngại (Người LĐ, 3/4/2014). – Đồng bằng sông Cửu Long “khát” nước (Tin tức, 4/4/2014). – Hiệp định sông Mekong ‘đang tan vỡ’? (BBC, 4/4/2014).

Phóng sự nhiều kỳ Mê Kông ký sự của Đài truyền hình TPHCM:

(Còn tiếp)

–

BÀI LIÊN QUAN

– Đê bao Đồng bằng Sông Cửu Long – Sai lầm “vĩ đại” trong lịch sử cận đại (1) (22/3/2014).

– Lê Phú Khải: ĐÊ BAO Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG KHÔNG SAI LẦM “VĨ ĐẠI” NHƯ TÁC GIẢ ĐẢNG XANH ĐÃ PHÁN! (29/3/2014). Theo Từ điển tiếng Việt, thì nghĩa của ”PHÁN” là: nhận xét, phát biểu với giọng kẻ cả, trịch thượng (Trung tâm Từ điển học, 2007, tr. 1190). Để tránh cho không khí tranh luận bị mất đi tính ôn hòa, lịch sự, cởi mở và bình đẳng, xin không bàn về vấn đề này.

– Những SAI LẦM với Dân nhưng ĐÚNG ĐẮN với Đảng (29/3/2014).

– Tô Văn Trường: Nói lại cho rõ về đê bao – bờ bao (1/4/2014).

– Đê bao Đồng bằng Sông Cửu Long – Sai lầm “vĩ đại” trong lịch sử cận đại (2)